Những hành giả được Dakini dẫn đạo trên con đường tu tập

 Trong Phật giáo Kim cương thừa, Bản tôn là khía cạnh phương tiện của Phật tính, còn Không hành mẫu - Dakini là khía cạnh trí tuệ. Bởi trí tuệ là năng lượng Mẫu tính nên Dakini thường được diễn tả trong hình tướng Phật Mẫu.

Dakini nêu biểu cảnh giới của sự tỉnh thức được kiểm soát, vững chắc và hoàn toàn tự do. Dakini như thế có khả năng du hý tự tại trong Pháp giới tính không và là cội nguồn của các công hạnh giác ngộ: Tức tai, Tăng ích, Kính ái, Hàng phục vì lợi ích chúng sinh. Thiết yếu của Dakini là trợ giúp và nương sự trợ giúp của Dakini, hành giả thành tựu được sự nghiệp từ giai đoạn sơ phát tâm đến giai đoạn cuối cùng của thành tựu tối thượng.

Những câu chuyện các hành giả có linh kiến về Dakini

Phật giáo vùng Himalaya thường kể cho chúng ta nghe nhiều câu chuyện về những hành giả được chư Dakini hướng dẫn trên con đường tu tập. Có câu chuyện nổi tiếng kể về một hành giả nhiệt tâm tên Saraha đang hạ thủ công phu để được giác ngộ. Saraha nghĩ rằng cách tốt nhất để thực hành thiền định miên mật là tìm kiếm một nơi yên lặng tuyệt đối, lánh xa mọi người, buông bỏ mọi trần duyên. Bỗng một vị Dakini lớn tiếng chỉ trích Saraha về việc tìm cầu giác ngộ nằm ngoài thế gian này và nói: “Chẳng nên ngồi tại nhà, cũng chẳng nên đi vào rừng rậm. Chỉ cần nhận ra tự tính tâm dù đang ở bất cứ nơi nào!”.

Nghe được những lời trên, Saraha đã thay đổi cách tu tập theo lời chỉ dạy của vị Dakini.

Một vị Dakini khác khuyên nhủ một hành giả đáng thương tên là Kantali. Kantali kiếm sống qua ngày bằng việc lượm vải vụn, kết thành xâu đem bán. Vị Dakini khuyên: “Hãy quán chiếu những miếng rác mà ông góp nhặt chỉ là hư không. Hãy thấy cây kim là chính niệm và nhận thức. Hãy xỏ sợi chỉ vào cây kim từ ái và đan kết thành hàng lụa mới dành tặng cho tất cả sinh linh trong 3 cõi”. (Shaw 1994, 57). Nhờ khai thị của vị Dakini mà Kantali đã đạt được chứng ngộ.

Đức Lục Độ Phật Mẫu Tara

Đức Kim Cương Thánh Mẫu Vajrayogini thường hiện thân thành một người phụ nữ xinh đẹp, nước da màu đỏ, tóc dài và đen huyền. Ngài du hý trên không trung, tay cầm một chiếc bát sọ người đựng nước cam lồ bất tử.

Vajrayogini là biểu tượng của những phẩm chất cao nhất của năng lượng mẫu tính. Trong Tantra Candamaharosana, một tác phẩm nói về những vai trò và tính cách của nữ giới, Đức Kim Cương Thánh Mẫu giải thích cách thức mà mình kết nối với tất cả phụ nữ và mạnh mẽ bảo vệ tầm quan trọng của năng lượng mẫu tính trên con đường giác ngộ của Phật giáo.

Đôi khi Đức Vajrayogini hiện tướng là một người đàn bà vô cùng xấu xí. Như câu chuyện về Đại Thành tựu giả Naropa được hạnh ngộ Đức Vajrayogini và được khai thị về con đường tu tập. Đức Naropa là một trong số 84 Đại thành tựu giả người Ấn Độ từng được huyền ký bởi Đức Phật và được kính ngưỡng là hóa thân Quan Âm ứng hiện nhân gian. Với trí tuệ, tài hùng biện và sự hiểu biết tâm linh, Ngài thường phải tranh biện với các phái ngoại đạo và luôn giành phần chiến thắng. Đức Naropa được phong làm viện trưởng Đại học Nalanda danh tiếng - nơi Ngài trở thành vị Bảo Hộ Trấn Cửa Phương Bắc.

Đại Thành tựu giả Naropa

Mặc dù xuất chúng về phương diện giáo lý Phật pháp nhưng Ngài nhận thấy mình rất kém cỏi về phương diện tu tập đạo tâm. Câu chuyện kể rằng một hôm, Đức Naropa đang quay lưng vừa sưởi nắng vừa đọc sách thì bất thình lình, một bóng đen u ám chụp xuống. Naropa quay lại thì thấy một người đàn bà đáng sợ mà không biết rằng đó là Kim Cương Thánh Mẫu Vajrayogini. Đức Vajrayogini hỏi:

- Ông đang học cái gì đó?

- Tôi đang học ngữ pháp, triết học, luận lý học, và giới luật.

- Ông có hiểu văn tự và ý nghĩa của văn tự không?

- Tôi hiểu được văn tự.

Người đàn bà cười lớn, vừa múa vừa hét thật vui vẻ. Đức Naropa nghĩ rằng mình có thể làm cho người này vui hơn nữa nên nói tiếp:

- Tôi còn biết được ý nghĩa nữa!

Tức khắc, thái độ của người đàn bà thay đổi hoàn toàn: vừa khóc vừa hét to. Đức Naropa ngạc nhiên hỏi:

- Tại sao thình lình bà lại trở nên thảm thiết quá vậy?

- Ta thỏa thích vì một học giả vĩ đại như ông lại có đủ lòng trung thực để thừa nhận rằng mình chỉ hiểu được văn tự. Nhưng khi ông tuyên bố mình còn biết được ý nghĩa nữa thì ta nhận ra ông cũng chỉ là một kẻ gian dối.

Nhận ra người đàn bà đó nói đúng, Đức Naropa bày tỏ mong ước chân thành được học hỏi sâu xa hơn nữa. Đức Vajrayogini đã giảng dạy về tầm quan trọng của thiền định và khuyên Ngài thỉnh giáo Thượng sư Tilopa, người có thể khai thị cho Ngài thực chứng bản tâm.

Hai khía cạnh Mẫu tính và Phụ tính trong một con người

Mỗi người chúng ta đều có cả hai khía cạnh Mẫu tính và Phụ tính trong nội thân. Khi một người phụ nữ đứng dậy đối mặt với trở lực, người nữ ấy đang thể hiện mặt Phụ tính của mình. Khi một người nam tỏ ra mềm mỏng với một đứa trẻ, người nam ấy đang thể hiện khía cạnh Mẫu tính của mình. Những hành vi như vậy là tự nhiên. 

Những pháp tu tập của Kim Cương thừa giúp hành giả biết chấp nhận cả hai mặt (đối nghịch nhau) của mình và dẫn dắt chúng đến trạng thái cân bằng. Nói chung Dakini tượng trưng cho dòng năng lực Mẫu tính mạnh mẽ năng động mà hành giả Mật thừa phải thực hành để đạt được sự chứng ngộ. Dakini là trí tuệ tính không, được biểu trưng bằng năng lượng Mẫu tính. Khía cạnh còn lại là từ bi hay phương tiện thiện xảo được biểu trưng bằng năng lượng Phụ tính. Tất cả chúng sinh, bất kể nam hay nữ, đều có tiềm năng chứng ngộ tự tính Dakini trí tuệ nơi tự thân. Khi lòng bi mẫn (hay năng lượng Phụ tính) và trí tuệ (năng lượng Mẫu tính) được hợp nhất hoàn hảo, chúng ta sẽ chứng đạt giác ngộ và trở thành Phật.